Vĩnh biệt Ông. Cảm ơn ông đã để lại cho nhân loại những nghiên cứu giá trị và tấm gương nghị lực khó

TTO - Nghị lực sống phi thường của Stephen Hawking thậm chí gây tranh cãi trong giới y khoa, tới mức một số người cho rằng có thể ông đã được chẩn đoán sai.

Ông Stephen Hawking và vợ, bà Elaine, trước bãi biển San Lorenzo ở thành phố Gijon, miền bắc Tây Ban Nha, tháng 4 năm 2005 - Ảnh: AFP
'Vũ trụ chẳng là gì nếu đó không phải là nơi ở của những người bạn yêu thương' - ngôi sao sáng nhất trong ngành vũ trụ học Stephen Hawking từng nói trước khi qua đời ngày 14-3 ở tuổi 76.
Sau 55 đối phó với căn bệnh quái ác xơ cứng teo cơ (ALS), nhà khoa học người Anh ra đi thanh thản tại nhà riêng ở Cambridge, Anh.
Trong suốt cuộc đời, trái ngược với sự yếu đuối của thể xác, ông đã thể hiện một sức mạnh tinh thần kiên cường, một trí tuệ vĩ đại và tình yêu như bao con người khác.
Ông được nhớ đến như một nhân vật huyền thoại góp phần giải mã nhiều bí mật của vũ trụ, để lại dấu ấn với thuyết vụ nổ vũ trụ 'The Big Bang' và cuốn 'Lược sử thời gian'.

Được chẩn đoán mắc căn bệnh ALS quái ác năm 21 tuổi, phần lớn cuộc đời ông gắn liền với chiếc xe lăn.
"Tôi đã cảm thấy rất bất công, tại sao chuyện này lại xảy ra với tôi. Khi đó, tôi nghĩ cuộc đời mình đã chấm hết và tôi sẽ không bao giờ đạt được những tiềm năng mà tôi cảm thấy", ông nhớ lại trong một cuốn hồi ký.




Bệnh tật và hôn nhân không mỹ mãn nhưng ông vẫn nỗ lực sống một cuộc đời trọn vẹn - Ảnh: AFP, REX FEATURES, PA
Bác sĩ cảnh báo bệnh xơ cứng teo cơ không thể chữa được và ông chỉ còn vài năm. Tệ hơn, căn bệnh ngày một tiến triển nặng khiến ông phải nói chuyện thông qua thiết bị tổng hợp âm thanh và giao tiếp bằng lông mày, sống một tuổi trẻ què quặt và đầy tiếc nuối.
Nhưng sau khi nhìn thấy một cậu bé mắc bệnh máu trắng trong bệnh viện, chàng trai trẻ Hawking nhận thấy nhiều người còn đáng thương hơn mình và ít ra căn bệnh ALS không làm anh mất đi khả năng suy nghĩ.
Sau này, Hawking thậm chí cho rằng chuyện ngồi xe lăn và khó giao tiếp là một lợi thế cho công việc nghiên cứu của ông.
"Tôi không phải giảng dạy cho các sinh viên và tôi không phải ngồi trong những ủy ban chán ngắt và tốn thời gian. Tôi có thể cống hiến hết mình cho nghiên cứu", nhà khoa học vĩ đại chia sẻ.
Trailer phim The Theory of everything - phim về cuộc đời Stephen Hawking
Nói về sự nổi tiếng của mình, ông khiêm tốn cho rằng "tôi trở thành nhà khoa học nổi tiếng nhất thế giới một phần vì các nhà khoa học, trừ Einstein, không được biết đến nhiều như các ngôi sao nhạc rock và một phần vì tôi thuộc dạng một thiên tài tàn tật".
Ông cũng thường truyền cảm hứng trong các phát biểu của mình hơn là than vãn về những khó khăn. Năm 1993, ông đùa rằng chỉ có một phàn nàn duy nhất là chiếc máy tổng hợp âm thanh không phát ra giọng Anh. "Rắc rối duy nhất là nó cho tôi nói giọng Mỹ", ông hóm hỉnh.
Đối mặt với căn bệnh như một bản án tử hình, Hawking lao vào nghiên cứu. Sự nghiệp của ông thành công vang dội từ năm 1974 khi ông đưa ra thuyết hố đen vũ trụ gây chấn động và nhận được vô số sự tán dương và giải thưởng.
"Trước khi được chẩn đoán bệnh, tôi đã sống một cuộc đời buồn chán", ông một lần nữa thể hiện suy nghĩ tích cực trong bài phát biểu với các sinh viên Đại học Seattle, Mỹ, năm 1993.


Hình ảnh giáo sư Stephen Hawking trên trang bìa tạp chí Wired - Ảnh: CAMBRIDGE-NEWS

Trong khi sự nghiệp đi lên, sức khỏe của ông ngày một suy giảm. Ông cần sự hỗ trợ hầu như trong mọi sinh hoạt hàng ngày và khả năng nói chuyện biến mất.
Năm 1985, ông phải được chăm sóc đặc biệt suốt 24 giờ mỗi ngày sau cuộc phẫu thuật mở khí quản. Sau đó ông phải giao tiếp qua hệ thống tổng hợp âm thanh điều khiển bằng cơ mặt nhưng không từ bỏ nghiên cứu.
"Tôi chọn ký tự bằng cách nhích má. Một thiết bị hồng ngoại gắn trên râu của tôi sẽ nhận diện các di chuyển cơ má của tôi", ông giải thích về thiết bị hỗ trợ của mình trong thời gian đầu.
Ông cũng đã nhiều lần đánh lừa tử thần.
Năm 2001, ông gãy hông sau khi tông vào tường. "Bức tường đã thắng", ông đùa. Năm 2004, ông được chuyển vào bệnh viện Cambridge vì chứng viêm phổi và được chuyển đến bệnh viện chuyên về tim phổi ở Anh.
Năm 2009, chứng nhiễm trùng phổi tưởng chừng đã cướp đi mạng sống của ông nhưng ông vẫn hồi phục trong sự kinh ngạc của bác sĩ.
Stephen Hawking 'nói chuyện' nhờ hệ thống hỗ trợ giao tiếp đặc biệt
"Ông ấy thật phi thường. Tôi không biết bệnh nhân nào khác mắc ALS mà có thể sống lâu như vậy", chuyên gia thần kinh người Anh Nigel Leigh nói trên tờ British Medical Journal năm 2002.
Nghị lực sống kiên cường của ông thậm chí gây tranh cãi trong giới y khoa, tới mức một số người cho rằng có thể ông đã được chẩn đoán sai.
Căn bệnh cũng là một phần nguyên nhân khiến hai cuộc hôn nhân của ông đổ vỡ. Ông cưới Jane Wilde năm 1965 và có ba con Robert, Lucy và Timothy nhưng hôn nhân đi vào ngõ cụt. "Bà ấy sợ tôi sẽ chết sớm và muốn có người hỗ trợ bà ấy và các con", ông nói về người vợ đầu tiên.
Ông ly hôn bà Wilde năm 1990 và cưới nữ y tá Elaine Mason, người đã giúp cứu mạng ông nhiều lần. Hai người ly hôn năm 2007.

Stephen Hawking và Elaine Mason trong ngày cưới - Ảnh: The Week UK
Tuy nhiên ông vẫn nỗ lực sống một cuộc đời trọn vẹn. Ông mừng tuổi 60 bằng việc hoàn thành giấc mơ đi khinh khí cầu và tham gia dẫn một phần lễ khai mạc sự kiện thể thao Paralympic Games London 2012 ở tuổi 70.
"Tôi đã sống một cuộc sống trọn vẹn và viên mãn. Tôi tin rằng người tàn tật nên tập trung vào những điều mà sự hạn chế không ngăn được họ và đừng hối tiếc về những điều họ không thể làm được.
Tôi đã có một khoảng thời gian huy hoàng để sống và nghiên cứu vật lý lý thuyết. Tôi hạnh phúc vì mình đã góp thêm chút hiểu biết của chúng ta về vũ trụ", ông nói.
Nhà bác học từng chia sẻ với mọi người về những quan điểm sống của ông: "Hãy nhớ ngước nhìn lên những vì sao và đừng cúi gằm xuống chân bạn. Hãy cố hiểu những gì bạn thấy và những điều giúp hành tinh này tồn tại".

Ông Stephen Hawking nhận Huân chương Tự do từ Tổng thống Mỹ Barack Obama - Ảnh: The National

Stephen Hawking khởi đầu nghiên cứu với đam mê khám phá những điều bí ẩn và nguồn gốc của vũ trụ.
Năm 1970, ông và cộng sự ứng dụng toán học lỗ đen vào vũ trụ và công bố kết quả nghiên cứu "bức xạ Hawking" năm 1974 chứng minh rằng các lỗ đen phát ra bức xạ, sau này được đánh giá là một đột phá trong vật lý lý thuyết. Trước đó, ông đã khám phá ra bốn định luật quan trọng về lỗ đen.
Cùng năm 1974, ông trở thành một trong những thành viên trẻ nhất của Hội Hoàng gia Anh ở tuổi 32.
Năm 1979, ở tuổi 37, Hawking được bổ nhiệm vào ghế Giáo sư Toán học Lucas, một vị trí danh tiếng hàng đầu ở Đại học Cambridge cũng như trên thế giới, từng là vị trí của Isaac Newton.
Những thành tựu của nhà khoa học Stephen Hawking - Video: ĐĂNG KHÔI
Năm 1982, ông bắt đầu hướng nghiên cứu lý thuyết lượng tử mới tìm hiểu nguồn gốc vũ trụ theo thuyết Vũ trụ lạm phát, cho rằng theo sau Vụ nổ lớn, vũ trụ ban đầu mở rộng cực kỳ nhanh chóng trước khi giảm tốc độ thành một sự giãn nở chậm hơn.
Ông là một trong những người đầu tiên chứng minh sự dao động lượng tử trong quá trình lạm phát góp phần vào sự bành trướng của các thiên hà trong vũ trụ.
Năm 1983, ông cùng cộng sự James Hartle đưa ra cái được gọi là trạng thái Hartle-Hawking mà về lý thuyết có thể tính toán được các đặc tính của vũ trụ.
Năm 1988, ông trở nên nổi tiếng thế giới sau khi xuất bản cuốn Lược sử thời gian đưa ra cái nhìn đơn giản hóa với ngôn ngữ không quá nặng về khoa học cho độc giả thông thường về tổng quan vũ trụ bao gồm vụ nổ lớn Big Bang, lỗ đen... Cuốn sách bán được hơn 10 triệu bản trên toàn thế giới.
Stephen Hawking
Sinh ngày 8-1-1942 tại Oxford, Anh.
Năm 1959, Hawking vào học tại Đại học Oxford khi mới 17 tuổi.
Ông học tiến sĩ tại Cambridge.
Năm 1963, ông được chẩn đoán mắc bệnh thần kinh vận động và bác sĩ nói ông chỉ có thể sống tiếp 2 năm.
Năm 1974, Hawking chỉ ra rằng hố đen phát ra bức xạ - 'bức xạ Hawking' - cho đến khi chúng cạn kiệt năng lượng và bay hơi.
Cuốn Lược sử thời gian xuất bản năm 1988, đã bán được hơn 10 triệu bản.
Cuộc đời ông là chủ đề của bộ phim The Theory of Everything năm 2014, do diễn viên Eddie Redmayne đóng vai chính.
__________________________________________________________________________________
Nội dung:
TRẦN PHƯƠNG
Trình bày:
VIỆT THÁI